Het medisch tijdschrift Sport & Geneeskunde gaf vorige maand aandacht aan een wetenschappelijk onderzoek dat keek naar menstruele cyclusstoornissen en hormonaal anticonceptiegebruik bij Nederlandse vrouwelijke atleten.
Het doel van de studie was het in kaart brengen van de cyclus stoornissen en verschillende hormonale anticonceptiemethoden die Nederlandse atletes gebruiken. Ook werd geïnventariseerd of deze vrouwen een onverklaarbare amenorroe (het uitblijven van de cyclus) zouden rapporteren en met wie ze dit zouden willen bespreken.
Concluderend:
- Amenorroe komt bij een op de 6 professionele atleten voor
- De helft van de Nederlandse atleten gebruikt een vorm van hormonale anticonceptie
- 1 op de 3 respondenten zocht hulp of twijfelde hulp te zoeken wanneer er sprake zou zijn van onverklaarbare amenorroe.
In de Nederlandse topsport zien we dat dit nog vrij vaak voorkomt. Dit vraagt om aandacht, want dit heeft effect op trainingen en daardoor op prestaties, welzijn en algemene gezondheid. Onderstaand licht in dit nader toe.
Ook is het belangrijk dat atletes weten wat de effecten zijn en dat er geen taboes op rusten. Oftewel, dit moet bespreekbaar zijn met trainers.
Het effect van een gezonde menstruatie op training
Als je een normale menstruatie en een regelmatige cyclus hebt is dat een teken dat je lichaam gezond is. Het kan reageren op en zich aanpassen aan de trainingen die je doet om beter, sneller en/ of sterker te worden. In dit geval praat ik over atletes die geen pil of andere anticonceptie gebruiken, waardoor er geen sprake meer is van een natuurlijke cyclus.
In de geneeskunde spreken we van 3 hormonale assen. Het hele systeem van klieren en organen die elkaar beïnvloeden en op elkaar reageren wordt ook wel een ‘hormonale as’ genoemd. Hierin bestaat een hiërarchie:
- HPA-as – hierbij is de bijnier betrokken, die verantwoordelijk is voor je overleven. Deze produceert het stress hormoon cortisol. Deze as is ook erg belangrijk voor ontspanning.
- HPT-as – hierbij is de schildklier betrokken, die verantwoordelijk is voor je stofwisseling, maar ook je groei, hartslag, lichaamstemperatuur, vochthuishouding en nog veel meer.
- HPG-as – hierbij zijn de geslachtsorganen en sekshormonen betrokken. Deze as heeft invloed op je voortplantingssysteem en daarmee vruchtbaarheid en de cyclus. Afwijkingen hebben invloed op gedrag, algehele gezondheid en dus ook hoe je je kunt aanpassen aan trainingsstress.
Door deze hiërarchie wordt de energie anders verdeeld wanneer er ergens iets mis is. Wanneer er verstoringen zijn zal de HPA-as altijd meer energie krijgen, en dit gaat ten koste van de HPG-as. Bijvoorbeeld veel opgestapelde stress door het dagelijkse leven en alle stress die je op het lichaam plaatst, geen goed herstel en misschien wel een sluimerende ontsteking zorgt ervoor dat HPA-as alle energie opvraagt.
Anders gezegd: er dienen geen verstoringen te zijn in de eerste en tweede assen, zodat de derde as (HPG-as) goed kan functioneren. De HPA-as gaat ALTIJD voor.
Wetende dat een gezonde cyclus de prestatie kan verbeteren doordat het lichaam dan in staat is een gezondere en juiste reactie op training te geven, is het slim om hiernaar te kijken en te onderzoeken hoe je dit kunt optimaliseren.
Meten is weten
Dus waarom zou je moeten volgen hoe lang je cyclus is, wanneer je ovuleerd en hoe lang de verschillende fases zijn?
Allereerst is het voor iedere vrouw, niet alleen atleten, nuttig de cyclus te volgen voor de algemene gezondheid en het leren kennen van je lichaam. Als je weet hoe een normale cyclus eruitziet, kun je onregelmatigheden herkennen, bijvoorbeeld door dat je lichaam niet goed herstelt, of je trainingen niet goed gaan of je moeite hebt met slaap. Als de HPG-as niet goed gaat, kunnen we erachter komen dat er wellicht in een van de andere assen iets misgaat.
Als atleten volgen wij, of onze trainers, dagelijks waarden om in de gaten te houden hoe de trainingen gaan en hoe je lichaam ervoor staat. De snelheid van je intervallen, je rust hartslag, uren slaap, de ervaren intensiteit etc. worden allemaal gedocumenteerd. Dus waarom niet ook het natuurlijke systeem in ons lichaam dat zoveel effect heeft op bijvoorbeeld opname van koolhydraten, het behalen van bepaalde intensiteiten en herstel?
De basis
Het beste om de cyclus te volgen is om de cyclusdagen naast de andere trainingswaarden te houden. De cyclus begint op de eerste dag van de menstruatie, dus dit is cyclus dag/ CD 1. Houd dit bij in het logboek en schrijf welke dag in het logboek op welke CD het is. Je wilt ook de dag van de ovulatie kennen en die erbij in het logboek schrijven. Als je dit 3 maanden gedaan hebt, kun je de 3 cycli naast elkaar leggen en kijken of je patronen tegenkomt. Bijvoorbeeld wanneer de toptijden gehaald werden of wanneer er standaard meer vermoeidheid was.
Met deze kennis kun je dan je trainingen en herstel optimaliseren op basis van je cyclus. Je zorgt er hiervoor ook meteen voor dat de eerste as, de HPA-as minder snel overbelast wordt omdat je meer met je lichaam werkt.
